Το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα για τη βελτίωση των συνθηκών διαβιώσεως και εργασίας πραγματοποιεί από το 1990 έως και σήμερα την Ευρωπαϊκή Έρευνα για τις Συνθήκες Εργασίας (ΕΕΣΕ) με στόχο να παρέχει πληροφόρηση σχετικά με τις συνθήκες διαβίωσης και εργασίας στην Ευρώπη. Η έρευνα, η οποία πραγματοποιείται ανά πέντε έτη, περιλαμβάνει την πραγματοποίηση συνεντεύξεων τόσο με μισθωτούς όσο και με αυτοαπασχολούμενους εργαζόμενους για εργασιακά θέματα προκειμένου να καταστεί δυνατή η παρακολούθηση και η ανάλυση των σχετικών μακροχρόνιων τάσεων. Η 5η ΕΕΣΕ πραγματοποιήθηκε από τον Ιανουάριο έως τον Ιούνιο του 2010 μέσω κατ' οίκον συνεντεύξεων με σχεδόν 44.000 εργαζόμενους στην ΕΕ των 27 χωρών (συμπεριλαμβάνεται η Ελλάδα) και στη Νορβηγία, την Κροατία, την Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, την Τουρκία, την Αλβανία, το Μαυροβούνιο και το Κοσσυφοπέδιο.

Το πλαίσιο της Ευρωπαϊκής πολιτικής

Η Στρατηγική για την Ευρώπη 2020 έθεσε τρεις βασικές προτεραιότητες- έξυπνη ανάπτυξη (βασισμένη στη γνώση και την καινοτομία), βιώσιμη ανάπτυξη (βασισμένη στην αποτελεσματική χρησιμοποίηση των πόρων και την προώθηση της πράσινης και ανταγωνιστικής οικονομίας) και ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς (οικονομία με υψηλό ποσοστό απασχόλησης). Στο πλαίσιο αυτό, η Ευρωπαϊκή Ένωση υπογράμμισε ιδιαίτερα την αναγκαιότητα για αύξηση του ποσοστού απασχόλησης και μάλιστα έθεσε ως στόχο για το έτος 2020 την αύξηση του ποσοστού απασχόλησης της ηλικιακής ομάδας 20-64 ετών, µέσω της μεγαλύτερης συμμετοχής στην αγορά εργασίας των γυναικών και των ατόµων μεγαλύτερης ηλικίας αφενός, και μέσω της καλύτερης ενσωμάτωσης των μεταναστών αφετέρου. Προκειμένου να αντιμετωπιστεί η πρόκληση αυτή στον τομέα της απασχόλησης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε την ανάληψη δράσης σε τέσσερα πεδία - την καλύτερη λειτουργία των αγορών εργασίας, την εξειδίκευση του εργατικού δυναμικού, τη βελτίωση της ποιότητας των θέσεων εργασίας και των συνθηκών εργασίας, και την ενίσχυση των πολιτικών για την προώθηση της δημιουργίας θέσεων εργασίας.

Τα πορίσματα της σειράς των ερευνών που διενεργούνται στο πλαίσιο της ΕΕΣΕ τροφοδοτούν τις επιμέρους συνιστώσες της στρατηγικής Ευρώπη 2020, όπως είναι η «ατζέντα για νέες δεξιότητες και θέσεις εργασίας» και η «Ένωση καινοτομίας», συμβάλλοντας έτσι στον κοινωνικό διάλογο σχετικά με τη σπουδαιότητα της εργασίας για την ατομική και την κοινωνική ευημερία.

Βασικά πορίσματα της 5^ης ΕΕΣΕ

Τα βασικά πορίσματα και διαπιστώσεις της 5ης ΕΣΕΕ συνοψίζονται στον πίνακα που ακολουθεί:

Εργασιακοί κίνδυνοι:

· Τα αναφερόμενα επίπεδα έκθεσης σε φυσικούς κινδύνους στο χώρο εργασίας δεν έχουν μειωθεί σημαντικά από το χρόνο διεξαγωγής της 1ης ΕΣΕΕ.

· Οι υψηλές εργασιακές απαιτήσεις, η ένταση της εργασίας, η συναισθηματική φόρτιση, η έλλειψη αυτονομίας στην εργασία, οι προβληματικές κοινωνικές σχέσεις, η ανασφάλεια περιλαμβάνονται μεταξύ των ψυχοκοινωνικών κινδύνων με αρνητικό αντίκτυπο στην υγεία και την ευημερία των εργαζομένων.

· Η έκθεση των εργαζομένων σε ψυχοκοινωνικούς κινδύνους τείνει να συμβαδίζει με την έκθεσή τους σε φυσικούς κινδύνους.

Χρόνος εργασίας:

· Το 43% των αυτοαπασχολούμενων και το 29% των μισθωτών εργαζομένων επιθυμεί μείωση των ωρών εργασίας. Αντιθέτως, το 11% των αυτοαπασχολούμενων και το 14% των μισθωτών επιθυμεί αύξηση των ωρών εργασίας.

· Η υπερωριακή απασχόληση συσχετίζεται με υψηλά επίπεδα έντασης εργασίας.

Ισορροπία εργασιακού και ιδιωτικού βίου:

· Το 18% των εργαζομένων αναφέρει προβλήματα ισορροπίας μεταξύ εργασιακού και προσωπικού βίου.

Λοιπά χαρακτηριστικά και συνθήκες εργασίας:

· Οι χειριστές μηχανολογικού εξοπλισμού μονάδων παραγωγής και οι χειριστές μηχανημάτων, οι ειδικευμένοι τεχνίτες και οι ασκούντες συναφή επαγγέλματα, οι ανειδίκευτοι εργάτες και οι υπάλληλοι γραφείου αναφέρουν υψηλότερα του συνήθους επίπεδα έντασης εργασίας, καθώς και χαμηλότερα του μέσου όρου επίπεδα αυτονομίας στην εργασία.

· Οι εργαζόμενοι στους κλάδους της εκπαίδευσης, των υπηρεσιών υγείας και των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών αναφέρουν εφαρμογή καινοτόμων πρακτικών στους χώρους εργασίας μεγαλύτερη του μέσου όρου.

· Οι περισσότεροι εργαζόμενοι στην ΕΕ των 27 απασχολούνται σε θέσεις εργασίας που παρέχουν δυνατότητες ανάληψης πρωτοβουλιών όπως είναι για παράδειγμα η εμπλοκή τους στην επίλυση απρόβλεπτων προβλημάτων (82%) και η δυνατότητα υλοποίησης προσωπικών ιδεών κατά την εκτέλεση της εργασίας τους (75%).

· Το 55% των εργαζομένων θεωρεί ότι οι υφιστάμενες δεξιότητές του επαρκούν για την άσκηση των καθηκόντων του. Το 13% των εργαζομένων αναφέρει ότι χρειάζεται περισσότερη κατάρτιση και το 32% θεωρεί ότι διαθέτει τις απαιτούμενες δεξιότητες για τη διεκπεραίωση καθηκόντων με περισσότερες απαιτήσεις.

· Το 52% των εργαζομένων αναφέρει ότι υπάρχει εκπρόσωπος των εργαζομένων στο χώρο εργασίας.

Συμπεράσματα

Οι πολιτικές για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας πρέπει να είναι πολυδιάστατες και να περιλαμβάνουν πτυχές όπως είναι η διά βίου μάθηση, ο χρόνος εργασίας, η ισορροπία μεταξύ εργασιακού και προσωπικού βίου, η εργασιακή ασφάλεια και υγεία. Ιδιαίτερα επισημαίνονται η ανάγκη ανάπτυξης αναλύσεων και πολιτικών για τον εργασιακό βίο με βάση το φύλο και η σπουδαιότητα της διαβούλευσης και της εκπροσώπησης των εργαζομένων.

Η επιτυχία των προτεραιοτήτων της Ευρωπαϊκής πολιτικής για την απασχόληση όπως είναι η αύξηση της απασχόλησης, η παράταση του εργασιακού βίου, η αύξηση της συμμετοχής των γυναικών, η αύξηση της ευελιξίας και της παραγωγικότητας εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό και από την επιτυχία της διαχείρισης του εργασιακού και του προσωπικού βίου από όλα τα εμπλεκόμενα μέρη, καθώς και από την ύπαρξη της κατάλληλης κοινωνικής στήριξης.